Ροή
Η προσέγγιση μεταξύ της Τουρκίας και της Αιγύπτου, μετά από χρόνια ψυχρών σχέσεων, προαναγγέλλει μια νέα εποχή περιφερειακής διπλωματίας, με επακόλουθες επιπτώσεις στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Βόρεια Αφρική. Η εξομάλυνση που ξεκίνησε από μια σειρά διπλωματικών ανταλλαγών και κορυφώθηκε με μια σημαντική κρατική επίσκεψη του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Αίγυπτο, σηματοδοτεί μια αλλαγή σελίδας στις διμερείς εντάσεις.
Αυτή η θέρμανση των σχέσεων μεταξύ Καΐρου και Άγκυρας είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη Λιβύη, μια χώρα που έχει πληγεί από εσωτερικές διαιρέσεις και ξένες παρεμβάσεις από την πτώση του Μουαμάρ Καντάφι το 2011. Η ρήξη μεταξύ Αιγύπτου - Τουρκίας είχε βαθιές επιπτώσεις στη Λιβύη. Και οι δύο χώρες έχουν εμπλακεί στη Λιβύη, με διαφορετικούς στόχους και μεθόδους. Η υποστήριξη της Τουρκίας προς την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας, του Φαγέζ αλ-Σάρατζ ήταν πολύπλευρη, με στρατιωτική βοήθεια, ανάπτυξη Σύρων μισθοφόρων και διπλωματική υποστήριξη.
Αυτή η υποστήριξη κορυφώθηκε με την παράνομη συμφωνία για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, η οποία υπεγράφη από την Άγκυρα και την GNA το 2019 με στόχο τη διασφάλιση των συμφερόντων της Τουρκίας στη δυτική Λιβύη και σε τμήματα της Ανατολικής Μεσογείου. Οι στρατιωτικές ενισχύσεις που παρείχε η Τουρκία, ιδιαίτερα πριν από την αντεπίθεση της GNA το 2020, αποδείχθηκαν κρίσιμες για την απόκρουση της προέλασης του αντίπαλου Εθνικού Στρατού της Λιβύης προς την Τρίπολη, οδηγώντας σε ένα διαρκές στρατηγικό αδιέξοδο.
Η Αίγυπτος, εν τω μεταξύ, έχει υποστηρίξει κυρίως τον LNA, με επικεφαλής τον Χαλίφα Χάφταρ, μέσω της παροχής στρατιωτικής βοήθειας και πολιτικής υποστήριξης. Η εμπλοκή του Καΐρου οφείλεται στις ανησυχίες για την ασφάλεια των συνόρων, τους ισλαμιστές μαχητές και την επιθυμία για ένα φιλικό καθεστώς στην ανατολική Λιβύη. Η υποστήριξη προς τον LNA περιλαμβάνει μια δήλωση ότι η Σίρτη, μια πόλη με στρατηγική τοποθεσία, αντιπροσωπεύει μια «κόκκινη γραμμή» για την αιγυπτιακή εθνική ασφάλεια και εξουσιοδότηση για την ανάπτυξη στρατευμάτων για την υποστήριξη του LNA.
Αυτή η υποστήριξη έχει επίσης τις ρίζες της σε μια ευρύτερη περιφερειακή στρατηγική για τον περιορισμό της δράσης ισλαμιστών μαχητών, την οποία το Κάιρο αντιλαμβάνεται ως απειλή για την εσωτερική σταθερότητα. Η εμπλοκή της Αιγύπτου και της Τουρκίας είναι μόνο μια πτυχή των ευρύτερων διαστάσεων πληρεξουσίων στην εσωτερική διαπάλη στη Λιβύη, με κάθε χώρα να υποστηρίζει τους αντίστοιχους συμμάχους της με στρατιωτικά, υλικοτεχνικά και διπλωματικά μέσα.
Αυτή η εξωτερική υποστήριξη όχι μόνο έχει επιδεινώσει τον εσωτερικό κατακερματισμό της Λιβύης, αλλά έχει περιπλέξει επίσης τις ειρηνευτικές προσπάθειες ενισχύοντας τις στρατιωτικές και πολιτικές διαιρέσεις μεταξύ της GNA στα δυτικά και του LNA στα ανατολικά. Το αδιέξοδο έχει εδραιωθεί περαιτέρω από τη στρατηγική σημασία των τεράστιων πόρων πετρελαίου και φυσικού αερίου της Λιβύης, επί των οποίων και οι δύο αντίπαλες φατρίες επιδιώκουν τον έλεγχο, με σημαντικές επιπτώσεις στην οικονομική σταθερότητα και την εθνική κυριαρχία της χώρας.
Σε αυτό το πλαίσιο, η προσέγγιση Αιγύπτου-Τουρκίας παρουσιάζει μια απίστευτη ευκαιρία ώστε οι δύο χώρες να επαναπροσδιορίσουν τους ρόλους τους μέσα στις γεωπολιτικές ανακατατάξεις και τις κοινές ανησυχίες, ενισχύοντας ενδεχομένως ένα περιβάλλον πιο ευνοϊκό για τη μελλοντική συμφιλίωση στη Λιβύη.
Ο πολιτικός κατακερματισμός στη Λιβύη, που επιδεινώθηκε από την αναβολή των εκλογών, βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή όπου η κοινή μεσολάβηση της Αιγύπτου και της Τουρκίας θα μπορούσε να συμβάλει στην ενίσχυση της ενότητας και της σταθερότητας. Εάν τόσο το Κάιρο όσο και η Άγκυρα λάβουν μέτρα για να αξιοποιήσουν την επιρροή τους με τρόπους που διευκολύνουν μια περιεκτική και άψογη εκλογική διαδικασία στη Λιβύη, θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως ακρογωνιαίος λίθος των μεταβαλλόμενων ρόλων τους και να δώσει ευκαιρίες και στις δύο χώρες να προλάβουν την εμφάνιση κοινών απειλών.
Δεδομένης της αντίστοιχης επιρροής τους στις λιβυκές φατρίες, μια όμοια προσέγγιση από την Αίγυπτο και την Τουρκία θα μπορούσε να προωθήσει σημαντικά τη διαδικασία αφοπλισμού, αποστράτευσης και επανένταξης στη χώρα. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό κατά τη διάρκεια των φάσεων αφοπλισμού και αποστράτευσης, κατά τις οποίες και οι δύο χώρες θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν τις σχέσεις τους με λιβυκές ένοπλες ομάδες και ξένους μισθοφόρους σε μια προσπάθεια να εδραιωθούν καλύτερα κατά τη διαδικασία ανοικοδόμησης της ειρήνης. Μια αποτελεσματική διαδικασία αφοπλισμού, αποστράτευσης και επανένταξης είναι ζωτικής σημασίας για τη μετάβαση των μαχητών στην πολιτική ζωή, καθώς μειώνεται έτσι η δύναμη των πολιτοφυλακών και διευκολύνεται η εθνική ενότητα.
Επιπλέον, η ανανέωση της συνεργασίας θα βοηθούσε επίσης, αν και για διαφορετικούς λόγους. Δεδομένης της δυνατότητας για μια γρήγορη επιταγή 7,4 δισεκατομμυρίων ευρώ από τις Βρυξέλλες για τη βοήθειά της στην καταπολέμηση της ροής μεταναστών προς την Ευρώπη, η Αίγυπτος έχει ακόμη μεγαλύτερο κίνητρο να ενισχύσει τις προσπάθειές της για να το πράξει. Η Τουρκία θέλει να προστατεύσει τα στρατηγικά και οικονομικά της συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο, ενώ η Αίγυπτος δεν διστάζει να δώσει προτεραιότητα στην ακεραιότητα των δυτικών συνόρων της, ενώ επιδιώκει επίσης να εξασφαλίσει ευκαιρίες ασφάλειας και απασχόλησης για τους Αιγύπτιους εργάτες στη Λιβύη.
Μια συνεργατική στάση για τη Λιβύη θα βοηθούσε επίσης πολύ στις προσπάθειες μετριασμού των πιθανών απειλών που προέρχονται από μια ασταθή υποπεριοχή, δεδομένου του εντεινόμενου εμφυλίου πολέμου στο γειτονικό Σουδάν και ενός αποτυχημένου πραξικοπήματος στο Τσαντ.
Η υποστήριξη της Αιγύπτου και της Τουρκίας για μια πιθανή ταχεία οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη στη Λιβύη μετά τη μετάβαση είναι ένας άλλος τομέας στον οποίο η προσέγγισή τους μπορεί να έχει δυνητικά αντίκτυπο. Οι επενδύσεις σε υποδομές, εκπαίδευση και υγειονομική περίθαλψη, που θα είναι απαραίτητες για την ανοικοδόμηση της Λιβύης, θα μπορούσαν να ωφεληθούν από κοινές πρωτοβουλίες του Καΐρου και της Άγκυρας.
Αυτό όχι μόνο θα βοηθούσε στην προώθηση της διαδικασίας αφοπλισμού, αποστράτευσης και επανένταξης διευκολύνοντας την επανένταξη πρώην μαχητών στην πολιτική ζωή, αλλά θα προωθούσε την κοινωνική συνοχή. Αυτό με τη σειρά του θα βοηθούσε μια εκκολαπτόμενη, ενοποιημένη κυβέρνηση να αντιμετωπίσει γρήγορα και αποτελεσματικά τις κοινωνικοοικονομικές αδυναμίες που συχνά εξοργίζουν ένα πικραμένο κοινό, όπως φαίνεται επανειλημμένα στο Ιράκ μετά την εισβολή.
Η τρέχουσα ύφεση εντάσεων μεταξύ της Αιγύπτου και της Τουρκίας σηματοδοτεί μια απομάκρυνση από την ιστορικά ανταγωνιστική τους σχέση, πράγμα που με τη σειρά του δημιουργεί μια πλατφόρμα για μια πιο εναρμονισμένη προσέγγιση στη Λιβύη και σε μέρη της Ανατολικής Μεσογείου όπου οι τριβές εξακολουθούν να υφίστανται. Αν και εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις, δεδομένων των βαθιά εδραιωμένων περιφερειακών και διεθνών συμφερόντων στη Λιβύη, μια ευθυγράμμιση των στόχων από το Κάιρο και την Άγκυρα θα μπορούσε να προωθήσει μια πιο σταθερή και ενοποιημένη χώρα. Αυτό θα συνεπάγεται μια προσεκτική αλλά συντονισμένη προσπάθεια για την αντιμετώπιση εκλογικών καθυστερήσεων και ζητημάτων ασφάλειας, θέτοντας έτσι τη Λιβύη σε μια τροχιά βιώσιμης ανάπτυξης και μεταρρύθμισης της διακυβέρνησης.
Η αλλαγή της δυναμικής προς τη συνεργασία μεταξύ της Αιγύπτου και της Τουρκίας προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία και για τις δύο χώρες να επαναπροσδιορίσουν τις προσεγγίσεις τους στη Λιβύη. Ενώ υπάρχουν ακόμη εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν, συμπεριλαμβανομένης της συμφιλίωσης των διαφορετικών εθνικών προγραμμάτων και του διάπλου μέσα από τις εντόπιες πολυπλοκότητες, τα κοινά στρατηγικά συμφέροντα και τα πιθανά οφέλη μιας σταθερής Λιβύης προκαλούν μια σπάνια νότα προσεκτικής αισιοδοξίας. Μια επιτυχημένη εταιρική σχέση μεταξύ της Αιγύπτου και της Τουρκίας στη Λιβύη θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως ακρογωνιαίος λίθος για την ευρύτερη περιφερειακή ειρήνη και συνεργασία.
Αντί να χρησιμεύει ως πεδίο μάχης για περιφερειακούς ανταγωνισμούς, η Λιβύη θα μπορούσε να επωφεληθεί από το να καταστεί τόπος συνεργασίας, στον οποίο η συμβολή των συμφερόντων της Αιγύπτου και της Τουρκίας υποστηρίζει την οικοδόμηση ενός συνεκτικού και ευημερούντος κράτους. Το κλειδί για την επίτευξη αυτού του οράματος έγκειται στη διατήρηση σταθερής δυναμικής στη διαδικασία προσέγγισης μεταξύ της Αιγύπτου και της Τουρκίας, απρόσβλητη από άλλες γεωπολιτικές διαταραχές και τη μετάφραση της διπλωματικής εγκαρδιότητας σε αποτελεσματική συνεργασία για τον φάκελο της Λιβύης.
